مقدمه
روماتیسم چشمی یکی از بیماری‌های التهابی چشم است که معمولاً در ارتباط با بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و اسپوندیلیت آنکیلوزان رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند باعث درد، قرمزی، تاری دید و حتی کاهش بینایی شود. تشخیص و درمان به‌موقع روماتیسم چشمی بسیار مهم است، زیرا در صورت عدم کنترل، می‌تواند منجر به آسیب دائمی به چشم‌ها شود. در این مقاله، به بررسی انواع، علائم، علل و روش‌های درمان روماتیسم چشمی می‌پردازیم.
روماتیسم چشمی چیست؟
روماتیسم چشمی به التهابات چشمی ناشی از بیماری‌های خودایمنی گفته می‌شود که در آن سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم چشم حمله می‌کند. این بیماری می‌تواند بافت‌های مختلف چشم از جمله قرنیه، صلبیه، مشیمیه و عصب بینایی را درگیر کند و در صورت عدم درمان، ممکن است باعث نابینایی تدریجی شود.
انواع روماتیسم چشمی
روماتیسم چشمی انواع مختلفی دارد که هر کدام ناحیه خاصی از چشم را درگیر می‌کنند:
1. یووئیت (Uveitis) یا التهاب لایه میانی چشم
یووئیت یکی از شایع‌ترین انواع روماتیسم چشمی است که باعث التهاب لایه میانی چشم (یووه‌آ) می‌شود. این بیماری ممکن است به‌صورت حاد یا مزمن باشد و می‌تواند منجر به درد، قرمزی و حساسیت به نور شود.
انواع یووئیت:
- یووئیت قدامی: التهاب عنبیه و جسم مژگانی
- یووئیت میانی: التهاب زجاجیه و قسمت‌های میانی چشم
- یووئیت خلفی: التهاب شبکیه و مشیمیه
- پان‌یووئیت: التهاب در کل قسمت‌های یووه‌آ
2. اسکلریت (Scleritis) یا التهاب صلبیه
اسکلریت نوعی التهاب شدید در صلبیه (لایه سفید چشم) است که می‌تواند بسیار دردناک باشد و در صورت عدم درمان منجر به سوراخ شدن صلبیه و آسیب جدی بینایی شود.
علائم اسکلریت:
- درد شدید و مداوم در چشم
- قرمزی عمیق چشم
- تاری دید و کاهش بینایی
3. کراتوپاتی مرتبط با روماتیسم (Keratopathy)
در این نوع، قرنیه چشم دچار التهاب می‌شود که می‌تواند باعث خشکی چشم، حساسیت به نور و کاهش وضوح بینایی شود. این بیماری در افراد مبتلا به سندرم شوگرن و آرتریت روماتوئید شایع‌تر است.
4. التهاب عصب بینایی (Optic Neuritis)
روماتیسم چشمی می‌تواند باعث التهاب عصب بینایی شود که در صورت پیشرفت، ممکن است منجر به کاهش دید شدید و حتی نابینایی موقت شود.
علل و عوامل خطر روماتیسم چشمی
علت دقیق روماتیسم چشمی هنوز مشخص نیست، اما برخی از بیماری‌ها و عوامل ژنتیکی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند:
بیماری‌های مرتبط با روماتیسم چشمی
- آرتریت روماتوئید (RA): شایع‌ترین علت روماتیسم چشمی که باعث التهاب صلبیه و یووئیت می‌شود.
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): نوعی بیماری خودایمنی که می‌تواند باعث التهاب شبکیه و عصب بینایی شود.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: باعث التهاب در بخش‌های قدامی چشم می‌شود.
- بیماری بهجت: یکی از دلایل مهم یووئیت مزمن.
- سندرم شوگرن: باعث خشکی شدید چشم و التهاب قرنیه می‌شود.
عوامل خطر
- زمینه ژنتیکی (افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی دارند)
- سیستم ایمنی بیش‌فعال که به سلول‌های سالم چشم حمله می‌کند
- عفونت‌های ویروسی و باکتریایی که باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شوند
علائم روماتیسم چشمی
علائم این بیماری بسته به نوع التهاب چشمی متفاوت است، اما شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- قرمزی و التهاب چشم
- درد شدید و سوزش چشم
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
- تاری دید یا کاهش بینایی
- خشکی شدید چشم و احساس جسم خارجی در چشم
- دو بینی در موارد شدید
روش‌های تشخیص روماتیسم چشمی
برای تشخیص این بیماری، پزشک معمولاً از روش‌های زیر استفاده می‌کند:
- معاینه چشمی با لامپ اسلیت (برای بررسی التهاب داخل چشم)
- تصویربرداری OCT (برای بررسی وضعیت شبکیه و عصب بینایی)
- آزمایش خون (برای بررسی نشانگرهای التهابی و بیماری‌های خودایمنی)
- آنژیوگرافی فلورسئین (برای ارزیابی خون‌رسانی به شبکیه)
روش‌های درمان روماتیسم چشمی
1. داروهای ضدالتهابی
- کورتیکواستروئیدها: برای کاهش التهاب و جلوگیری از آسیب‌های چشمی
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب
2. داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
در موارد شدید، پزشک ممکن است از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مانند متوترکسات، سیکلوسپورین و اینفلکسی‌مب استفاده کند.
3. قطره‌های چشمی مخصوص
- قطره‌های اشک مصنوعی برای کاهش خشکی چشم
- قطره‌های ضدالتهابی برای کنترل التهاب قرنیه و صلبیه
4. تغییر سبک زندگی و مراقبت‌های خانگی
- استفاده از عینک محافظ برای جلوگیری از تحریک چشمی
- کاهش استفاده از صفحه‌نمایش‌های دیجیتال برای کاهش خشکی چشم
- رژیم غذایی سرشار از امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌ها برای تقویت سلامت چشم
5. جراحی در موارد شدید
- در مواردی که یووئیت مزمن یا آسیب شدید به قرنیه وجود دارد، ممکن است نیاز به جراحی مانند پیوند قرنیه یا درمان با لیزر باشد.
پیشگیری از روماتیسم چشمی
- کنترل بیماری‌های خودایمنی با دارو و رژیم غذایی مناسب
- استفاده منظم از قطره‌های اشک مصنوعی برای جلوگیری از خشکی چشم
- انجام معاینات چشمی منظم به‌ویژه در افراد مبتلا به بیماری‌های خودایمنی
- اجتناب از سیگار و الکل که ممکن است التهاب را تشدید کند
نتیجه‌گیری
روماتیسم چشمی یک بیماری جدی و التهابی است که می‌تواند منجر به نابینایی تدریجی شود. شناخت علائم اولیه، تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های جدی دارد. با استفاده از داروهای ضدالتهابی، تغییر سبک زندگی و مراقبت‌های منظم، می‌توان علائم این بیماری را کنترل کرده و از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
